"Họ nhọc nhằn cả đời để rồi cả đời nghèo khó, thiệt thòi."
 
Họ là ai? Là những người mang dép vào nhà mặc cho nền gạch bóng lộn. Vì "mù" luật giao thông, họ lừng khừng qua đường trước mũi xe ta (ngay cả lúc ta quyết định dừng lại không thèm đi tiếp nữa). Họ hà tiện, thích ăn những món rẻ tiền bên đường, kém vệ sinh. Mặt mũi họ luôn đen đúa lem luốc, răng đầy bợn. Họ ăn mặc đơn điệu, luộm thuộm, có chưng diện cũng thô thiển, quê mùa, từ đôi bông tai vàng choé cho tới kiểu tóc uốn dợn. Họ viết chữ cực xấu (vì đôi khi trình độ chỉ tới lớp ba nhưng khoái nói chuyện chính trị văn hoá), họ cả tin vào chuyện thần thánh vẩn vơ, những tin đồn buồn cười, vô căn cứ...

(Phóng tác theo ý tưởng của cụ Đồ Gàn)
 
Trong “Phiếm Luận Về Chữ Đồ” của cụ Đồ Gàn, theo cụ, trong tiếng Việt không có chữ nào có nhiều nghĩa và nhiều ứng dụng bằng chữ “đồ“. Chữ này chiếm một địa bàn rộng lớn vì nó được dùng để chỉ tất cả những dụng cụ tiện nghi mà con người sáng tạo ra để đáp ứng đời sống vật chất cho chính mình. Ví dụ như: Cái bàn, cái tủ, cái giường, cái ghế là… đồ đạc trong nhà. Cái cày, cái cuốc, cái xẻng là…đồ làm vườn, làm ruộng. Cây súng, lưỡi gươm, cung nỏ là… đồ binh khí. Con búp bê, trái banh, cỗ bài là… đồ chơi.
 

"Những đứa con không bao giờ biết bà mẹ tưới tắm Tết bằng gì, mà bao nhiêu năm nó vẫn màu sắc ấy, hương vị ấy..."
 
Gió chướng mang về cuộc tranh luận bỏ lửng từ năm trước.
 
Chị gần như chạm tay vào chiến thắng, khi mấy đứa nhỏ chọn đứng về phe mình, tụi nó không còn nghi ngờ chuyện Tết giờ chán hết nói nổi. Những thứ chỉ Tết mới có, khiến người ta dài cổ đợi, chảy nước miếng khi sực nhớ, giờ hoặc lúc nào cũng sẵn (như dưa hấu, bánh mứt) hoặc như pháo, đã biệt mù. 

 

Giọt sương đọng đêm qua
Dấu chân bờ rêu phủ
Dạ lý trên thềm nhà.

Hình như là lâu lắm
Chẳng ai bước chân về
Cội tường vi xơ xác
Gầy gò vươn giậu tre

Về ngang căn nhà gỗ
Ô cửa kính hoen mờ
Gác xưa, thời trọ học
Xám buồn hơn câu thơ

 

Vào thời đệ nhị thế chiến, tôi là học sinh truờng tiểu học tại một huyện vùng gò đồi của đồng bằng duyên hải Trị Thiên . Ngoài một giải đất phù sa hẹp chạy dọc theo những dòng sông ngắn phát xuất từ dãy Trường Sơn thì toàn những dãy đồi bát úp nghèo nàn, với rừng cây thứ sinh cao vài mét, có nơi thảo nguyên với cỏ tranh. Gần phía chân núi thì đó là thiên đàng hạ giới về sự đa dạng muông thú: cọp, beo, hươu, nai, chim công, trĩ, gà rừng, heo rừng .Cọp thường hay núp trong các vùng cỏ tranh bắt người, bắt súc vật. Khí hậu vùng quê tôi thì khắc nghiệt: mùa hè gió Lào thổi nóng khô đất, khô cây; mùa đông, gió lạnh rin rít chưa kể lụt lội. Bệnh tật thì sốt rét hoành hoành, vì lúc đó, không có thuốc thang.
 
Quê tôi thời đó 1940 nghèo lắm. Chúng tôi đi học không guốc không giày. Rất ít nhà gạch. Lúc đó chiến tranh thế giới bùng nổ, Pháp thua trận với Đức; thống chế Pétain lãnh đạo nước Pháp. Riêng ở Đông Dương thì Pháp vẫn cai trị và học sinh khi đứng chào cờ thường hát bài sau đây mà tôi chỉ nhớ lõm bõm mấy câu:

Vào những năm của thập kỷ năm mươi, lịch là một thứ khá hiếm hoi và người ta sử dụng âm lịch nhiều hơn dương lịch.
 
Tôi còn nhớ thủa còn nhỏ khi nhà chưa có lịch, tôi muốn biết ngày sanh của ai trong nhà chỉ hỏi bà nội. Bà nhớ tất cả ngày sinh tháng đẻ của các anh em tụi tôi trong nhà, và ngày đó là ngày âm lịch. Tuy bà không biết chữ, nhưng bà có một trí nhớ phi thường.
 
Một lần tôi hỏi bà tôi sinh vào ngày mấy? Bà trả lời tôi sinh vào ngày 7 tháng ba năm Kỷ Sửu 1949, và sinh vào giờ dần tức là vào khoảng 4 giờ sáng. Tuổi con trâu, sinh vào 4 giờ sáng, đúng vào giờ được người ta dẫn ra đồng kéo cày.
Sau biến cố năm 1975 là phong trào Boat People rần rộ vượt biên đi tìm sự sống trong cõi chết. Họ ra đi mà một nửa trái tim còn để lại quê nhà.
 
Phong trào vượt biên đã làm rung động cả thế giới, đánh thức lương tâm những người ngoại quốc có nhận thức và thành kiến sai lầm về cuộc chiến Việt Nam. Nhờ vậy họ đã dang tay đón nhận người Việt tị nạn với tấm lòng rộng mở.

  1. Gửi Gắm - Khuê Ly
  2. Thông báo hủy bỏ tổ chức Họp Mặt Kỷ Niệm 65 Năm Trường Nông Lâm Súc Bảo Lộc
  3. Chữ Tâm trong văn học Việt - GS Thái Công Tụng
  4. Thương Tiếc Người Anh, Người Bạn - vtđ
  5. Lời cuối cho Phạm Đình Long - Bùi Thị Lợi